Ο ρόλος της κονσέρβας στην σύγχρονη Ιστορία.

πατέρας μου, μου έλεγε διάφορες λέξεις των παιδικών χρόνων του. Μια από αυτές ήταν η λέξη Μέγκλα. Που σήμαινε, ωραίο. Μου εξήγησε όταν μεγάλωσε ότι ήταν η σύντμηση του Made in England, που είχαν οι κονσέρβες μετά την κατοχή, που έδινε η UNRA, η διατροφική βοήθεια προς τον χειμαζόμενο και ήδη πεινασμένο από την Κατοχή λαό.

style="text-align: right;">Γράφει ο Αλέξανδρος Τσίγγος*

κονσέρβα, το άγιο δισκοπότηρο του εργένη, του παιδιού στην εκδρομή, της νοικοκυράς που δε θα έχει μαγειρέψει και του φαντάρου, του οδοιπόρου και λοιπών. Όμως για να πιάσουμε το νήμα της, πρέπει να κατηφορίσουμε, αν δεν είμαστε ήδη, στην θάλασσα.

Πόσες φορές το καλοκαιράκι, πέρα από το να βουτάμε, δε κοιτάμε την σαγηνευτική θάλασσα; Το ξημέρωμα της με τον ήλιο να απλώνεται πάνω της και το δειλινό της με τον ήλιο να χάνεται μέσα της. Τι ωραία ε;

ΤΟΠ καρέ που θα έλεγε και ο σκηνοθέτης!

Γυρίζουμε λοιπόν χιλιάδες χρόνια πριν, την εποχή που η θάλασσα μας πρωτοψιθύρισε το όνομα της και ο άνθρωπος είχε να καλύψει την πρώτη του και βασικότερη ανάγκη, το ένα από τα δύο του ένστικτα, αυτό της επιβίωσης. Να τραφεί! Δεν είχε χρόνο για ρομαντζάδες. Δεν είχε και χρόνο για άχρηστες βόλτες. Άδραξε την ημέρα, μας έφτασε ως σήμερα. Γιατί κάθε ημέρα ήταν ημέρα επιβίωσης.

Σε αυτές λοιπόν τις πρώτες επαφές του με το θαλασσινό νερό, αρχικά διαπίστωσε τα εξής, όπως έσκυψε να το γευτεί και θαρραλέα προχώρησε μέσα του.

ρώτο ότι αν μπει στην θάλασσα, πρέπει να θυμηθεί (από την εποχή που ήταν στον αμνιακό του σάκο) η να ξαναμάθει να κολυμπάει για να μην πνιγεί. Δεύτερο ότι ζούνε εύγευστα και θρεπτικά πλάσματα μέσα της. Τρίτο και βασικό, ότι σε αντίθεση με το εύγεστο κρέας του ψαριού, το νερό της δεν πινόταν έχοντας τόση αφθονία σε χλωριούχο νάτριο, σε αλάτι. Προκαλούσε αφόρητη δίψα και σε μεγάλη κατανάλωση τον θάνατο του οργανισμού.

Σύντομα αυτή η επαφή του με την θάλασσα και όπως προσπαθούσε νε εξερευνήσει τους ορίζοντες της, με αυτά τα νησιά στον όριο του βλέμματος του, θα παρατηρήσει ότι τα ψάρια με το αλάτι τους διατηρούνταν περισσότερο από εκείνα που τα έπλενε και τα καθάριζε. Εκεί στις άκρες βράχων, ο ήλιος φυλάκιζε κάτι άσπρο και το ίδιο αλμυρό με την γεύση του νερού της θάλασσας.

Έτσι ξεκινάει η Ιστορία της επιβίωσης του ανθρώπινου είδους.

χι τυχαία που οι πρώτοι πολιτισμοί που κράτησαν αιώνες γεννήθηκαν σε παράλια μέρη. Η Μεσόγειος, αυτή η θαλάσσια τρυφερή μήτρα, γέννησε πολλούς στους κόλπους, δίνοντας τους την δυνατότητα να συντηρούν το κρέας και τα ψάρια, στους χειμώνες που οι άνθρωποι κλείνονται μέσα στα καταφύγια τους και η φύση είναι εχθρική και παγωμένη.

Το λέμε άλλωστε. Φάγαμε ψωμί και αλάτι μαζί. Τα βασικά μέρη της διατροφής μας. Πόσο σημαντικό ήταν αυτή η ανθρώπινη ανακάλυψη, ένας παραλληλισμός το δείχνει. Πόσο καιρό θα μπορούσε ο άνθρωπος της πόλης να επιβιώσει αν μια μέρα σταματούσε να έχει ρεύμα και σουπερμάρκετ. Το αλάτι ήταν όλα μαζί. Ψυγείο και συντήρηση. Μας διαφεύγει μέσα από την αφθονία του σήμερα, η σημαντικότητα αυτών που θεωρούμε αυτονόητο.

Αν δεν ανακάλυπτε η φύση το μυστικό της εκεί στα αρχικά βήματα του ανθρώπου, δε θα μπορούσε να καβαλήσει τον Ιστορικό χρόνο και να περάσει στο επόμενο στάδιο. Πριν την ανάπτυξη της καλλιέργειας της γης οργανωμένα και το ξημέρωμα των ζώων με την κτηνοτροφία και πριν την ανακάλυψη του τροχού.

Από το Αλς που σήμαινε και θάλασσα και αλάτι στα αρχαία Ελληνικά, προέκυψε αυτή η αλμυρή γεύση της ζωής, δεν ήταν μόνο ένα ταπεινό μέσο για να κάνει το φαγητό γευστικό. Το Αλς, έδωσε στα λατινικά το Sal και αυτό τον μισθό του Ρωμαίου οπλίτη, που πληρώνετο με Αλάτι. Του έδινε δηλαδή η συμμετοχή του στις κατακτήσεις της Ρώμης την δυνατότητα να συντηρήσει κι αυτός και η οικογένεια του, να παστώσει το κρέας, για τον χειμώνα. Σε όλη αυτή την διαδρομή το Ελληνικό Αλς, έγινε Ρωμαϊκό Salarium και τόσο ισχυρό για την επιβίωση των ανθρώπων, στο σημερινό Αγγλικό Salary που σημαίνει μισθός.

Η πορεία των πολιτισμών και του ανθρώπου μέσα από τις λέξεις, διαπερνά σα την βελόνα που αρμαθιάζει τα φύλλα του καπνού, συνδέοντας το χθες και το σήμερα τόσο μαγικά. Μια λέξη Ελληνική, τόσο διακριτική και την ίδια εκρηκτική στην σημαντικότητα της, φτάνει μέχρι σήμερα, από τα μέρη της γηραιάς Αλβιόνας να μας εκπλήσσει και να μας μορφώνει.

Που να το σκεφτόταν ο ματωμένος Ρωμαίος εκατόνταρχος, εκεί στα πυκνά δάση της Γαλατίας, αντιμετωπίζοντας τους άγριους και ανυπότακτους Gaul, όπως αναφέρει ο Ιούλιος Καίσαρας στα Απομνημονεύματα περί του Γαλατικού Πολέμου, εκεί κοντά στα τρίστρατά του που συναντιόντουσαν οι Δρυΐδες, στην αρχαία πόλη των Παρισίων, θα δινόταν η εξέλιξη της πολεμικής και ανθρώπινης πάλης για την επιβίωση και το επόμενο στάδιο της συντήρησης των τροφίμων.

Το επόμενο άλμα μετά από χίλια οκτακόσια ( 1800) χρόνια περίπου, δόθηκε στην πόλη που ο συγγραφέας Μασσαλιώτης Σταύρος Αλούπης, στο βιβλίο του για τον Ελληνισμό της Γαλλίας το 1923, αποκαλύπτει την ιστορία του ονόματος της και πως ο πρώτος οικισμός του Παρισιού ήταν στο νησάκι του Σηκουάνα και το οποίο απείχε ({Παρ ίσιους) ίση απόσταση από τις όχθες του ποταμού.

κεί στο Παρίσι η νέος αυτοκράτορας, γέννημα της Γαλλικής Επανάστασης Ναπολέων Βοναπάρτης, το 1800, δίνει αμοιβή δώδεκα χιλιάδες Γαλλικά φράγκα, σε όποιον ανακαλύψει έναν τρόπο συντήρησης των τροφίμων, εύκολο στην μεταφορά του και που θα διευκόλυνε τις μακροχρόνιες εκστρατείες του Γαλλικού στρατού και κυρίως του ναυτικού. Ναπολέων είχε πει, ότι ένας στρατός προελαύνει όταν το στομάχι του είναι γεμάτο!

Στις θάλασσες που η Αυτοκρατορική Γαλλία συγκρουόταν με την θαλασσοκρατόρισσα Αγγλία, που οι ναυτικοί για μέρες και μήνες έμεναν στα πλοία τους χωρίς πρόσβαση για εφοδιασμό από φρέσκα τρόφιμα.

ερισσότεροι από τους μισούς ναυτικούς σε όλους τους προηγούμενους αιώνες για την κατάκτηση της Αμερικής και τους ναυτικούς πολέμους, πέθαιναν όχι από τις μάχες αλλά από το σκορβούτο.

ο παστό κρέας και ψάρι, δε μπορούσε πλέον να προσφέρει από μόνο του αυτό που χρειαζόταν ο μαχόμενος στόλος, της οποιασδήποτε Αυτοκρατορίας. Το αλάτι χρειαζόταν να φροντίσει μέσα από νέα μορφή συσκευασίας.

Ο Sir Francis Bacon, Ελληνιστί Βάκωνας, πέθανε προσπαθώντας να λύσει αυτό το πρόβλημα που ήταν τόσο παλιό όσο και οι Αρχιερείς της Αιγύπτου των Φαραώ. Πέθανε από πνευμονία προσπαθώντας να διατηρήσει σε πάγο σφάγια κοτόπουλου.

ργότερα, και έναν αιώνα πριν την ανακάλυψη του Παστέρ για την αποστείρωση και την ονομαζόμενη παστερίωση των τροφίμων, ένας Γάλλος, ο Nikolas Appert, ένας γάλλος ζαχαροπλάστης και σεφ, είχε ανακαλύψει έναν τρόπο να συντηρεί διάφορες τροφές, μέσα σε γυάλινα βαζάκια που σφράγιζε με φελλό και κερί. Εκεί στο Παρίσι λοιπόν, ξεκινάει η νέα επανάσταση, πλάι με την αστική.

Ο Appert κερδίζει το βραβείο από τον Ναπολέοντα. Όμως, ενώ η Γαλλική νομοθεσία από νωρίς μεριμνά για νόμους για τα Πνευματικά Δικαιώματα, για τις πνευματικές ιδιοκτησίες που αφορούν βιομηχανικές ευρεσιτεχνίες, τους δίνει λίγα μόνο χρόνια. Έτσι το Πνεύμα θα υποταχθεί στην δύναμη της Ύλης και ο Appert, το 1809, θα πουλήσει το μυστικό του σε δύο Βρετανούς. Ισως από τις σπάνιες περιπτώσεις καταγεγραμμένης βιομηχανικής κατασκοπίας στους χρόνους λίγο πριν την Βιομηχανική επανάσταση.

Για την εποχή αυτή είναι σα να λέμε ότι έκλεψε κάποιος τα σχέδια της Ατομικής βόμβας από τα εργαστήρια του Λος Άλαμος εκεί, στο 1944.

Τα γυάλινα βαζάκια όμως με το φελλό, μπορεί να είναι μια εξέλιξη της εμφιάλωσης, στην Γαλλία με τα πολλά κρασιά, όμως εύθραυστα για να βρίσκονται στον πολεμικό σάκο ενός στρατιώτη που μάχεται.

αγοραστής του μυστικού, ο Βρετανός Peter Durand, μαζί με τους συνεταίρους του πατεντάρει την μέθοδο του Appert στην Αγγλία to 1809 μαζί με την ευρεσιτεχνία ενός άλλου Γάλλου του Philippe de Girard, που αφορούσε τις κονσέρβες από λευκόχρυσο. Η βιομηχανική κατασκοπία στο απόγειο της. Έτσι το 1810 κερδίζει την υποστήριξη του Βασιλιά της Αγγλίας, Γεώργιο τον Γ’. ένα συμβόλαιο για την τροφοδοσία όλου του Βασιλικού ναυτικού. 661 πλοία και 100.000 άνδρες!!!

Η Βρετανικοί στόλοι και στρατοί, απελευθερώθηκαν από την ανάγκη συχνής τροφοδοσίας και απλώθηκαν στα πέρατα της Αφρικής, της Κίνας, στην Μεσόγειο και η ταπεινή κονσέρβα αποτέλεσε το ίδιο ουσιαστικό και χρήσιμο εργαλείο όσο το όπλο και τις σφαίρες στην δημιουργία των Βρετανικών αποικιών και Αυτοκρατορίας.

πέτρεψε τα μακρινά ταξίδια εξερευνήσεων από την Αρκτική έως την Ανταρκτική, το βόρειο Πέρασμα στον Ειρηνικό και δεκάδες άλλες αποστολές, που εφοδίασαν την Βρετανία με εμπορικούς σταθμούς σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης και πλούτισαν τα κοφίνια των Άγγλων εμπόρων και βιομηχάνων. Ο 19ος αιώνας ήταν ένας Βρετανικός αιώνας.

"Ψωμί κι αλάτι φάγαμε", το λέμε ακόμα και σήμερα!

*Ο Αλέξανδρος Τσίγγος είναι ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός παραγωγός, σε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τόσο της Αθήνας όσο και της Θεσσαλονίκης. Επικοινωνήστε μαζί του στο https://www.facebook.com/AlexandrosTsiggos