*Γράφει ο Γιώργος Πύργαρης

Μια από τις πιο σημαντικές επιστολές που έχω βρει στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και αφορά το ανήλεο κυνήγι του Ανδρούτσου από την κυβέρνηση και το δίδυμο Μαυροκορδάτου-Κωλέττη, είναι η επιστολή του Σκωτσέζου πρακτοροφιλέλληνα και τυχοδιώκτη Φέντον, την οποία παρουσιάζω σήμερα.

3>Ποιος είναι ο Φέντον

Φέντον μέσω κάποιου Αμερικάνου Jarvis από το Φθινόπωρο κιόλας του 1824, βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τον Μαυροκορδάτο επιζητώντας να αναλάβει την υπόθεση της δολοφονίας του Ανδρούτσου. Στην παρούσα επιστολή όμως, γραμμένη στα τέλη Φεβρουαρίου του 1825, διαβλέποντας τη δυσκολία αυτού του εγχειρήματος, κάνει πρόταση στην κυβέρνηση να κυριεύσει τουλάχιστον το σπήλαιο του Ανδρούτσου ώστε να μείνει εκείνος χωρίς καταφύγιο.

[caption id="attachment_676" align="alignleft" width="229"]Γιώργος Πύργαρης Συγγραφέας Γιώργος Πύργαρης - Συγγραφέας, ιστορικός, ερευνητής[/caption]

Αυτή η προσπάθεια κυρίευσης του σπηλαίου, δεν έγινε βέβαια αμέσως, παρά μερικούς μήνες αργότερα όταν ο Ανδρούτσος ήταν πια δέσμιος της κυβέρνησης. Ο Φέντον με τον συνεργό του Ουάιτκομπ κάνουν τον φίλο στον πιστό του Ανδρούτσου μέχρι τελευταία στιγμή Τρελώνυ που κατέχει το σπήλαιο, για να τον δολοφονήσουν και να το πάρουν.

Στην πραγματικότητα ο Φέντον έχει ‘’κολλήσει’’ στον Τρελώνυ από το Μεσολόγγι και τον έχει ακολουθήσει στην ενδοχώρα και στο σπήλαιο. Ο αφελής σε αυτό το ζήτημα Τρελώνυ του έχει απόλυτη εμπιστοσύνη.

Την ημέρα όμως που ο Μαμούρης με τον Τριανταφυλλίνα γκρεμίζουν τον Ανδρούτσο από την Ακρόπολη δηλαδή στις 5 Ιουνίου 1825, εκείνοι επιχειρούν ανεπιτυχώς να δολοφονήσουν έξω από το σπήλαιο του Ανδρούτσου και τον Τρελώνυ.

Η σύμπτωση της ημερομηνίας των δύο χτυπημάτων δεν πιστεύω πως είναι τυχαία. Την ίδια ημέρα, ήθελαν να ξεμπερδεύουν μια και καλή και με τον Ανδρούτσο και με τους τελευταίους πιστούς του που κρατούσαν το σπήλαιό του.

Με την ευκαιρία επίδειξης σκοποβολής λοιπόν, ο Ουάιτκομπ χτυπά πισώπλατα τον Τρελώνυ και τον τραυματίζει σοβαρά, ενώ το πιστόλι του Φέντον δεν παίρνει φωτιά.

Οι ακόλουθοι του Τρελώνυ όμως σκοτώνουν επί τόπου τον Φέντον, ενώ τον Ουάιτκομπ τον σώζει ο ίδιος ο Τρελώνυ, ο οποίος αν και αιμόφυρτος και σχεδόν θανάσιμα τραυματισμένος, παρεμβαίνει λυπούμενος το νεαρό της ηλικίας του.

?λά αυτά λίγο πολύ, είναι γνωστά.

[caption id="attachment_1373" align="aligncenter" width="395"] Ο Άγγλος Εδουάρδος Τρελώνυ. Ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τον Βύρωνα αλλά από την στιγμή που γνώρισε τον Ανδρούτσο, τον ακολούθησε πιστά μέχρι το τέλος. Παντρεύτηκε και την αδερφή του Οδυσσέα Ταρσίτσα. Επέζησε της απόπειρας δολοφονίας εναντίον του στις 5 Ιούνη 1825 και επέστρεψε στην Αγγλία όπου έζησε μέχρι τα βαθιά του γεράματα.[/caption]

 

[caption id="attachment_1375" align="aligncenter" width="285"] Ιωάννης Μαμούρης. Υπαρχηγός για μεγάλο διάστημα του Γκούρα (στην ουσία αυτός τον ανέδειξε) και υποφρούραρχος της Ακρόπολης Αθηνών. Μετά από διαταγή του Γκούρα μαζί με τον Τριανταφυλλίνα, σκότωσαν τον Ανδρούτσο το βράδυ της 5ης Ιουνίου 1825, πρώτα χτυπώντας τον και βασανίζοντάς τον βάναυσα και ενώ ήταν δεμένος και μετά γκρεμίζοντάς τον από την Ακρόπολη.[/caption]

Ας επιστρέψουμε όμως, στην επιστολή που δημοσιεύω εδώ, έχει γραφεί λίγους μήνες πριν από το επεισόδιο αυτό και πράγματι φανερώνει κάτι πολύ σημαντικό, εκτός από το ότι από πολύ νωρίς, υπάρχει σαφής προσανατολισμός από πλευράς της τότε κυβέρνησης, δολοφονίας και εξόντωσης του Ανδρούτσου.

Όμως στην επιστολή υπάρχει μια πρόταση του Φέντον που προδίδει ολόκληρο το τρομερό σχέδιο εναντίον του και φανερώνει πως η εξέλιξη των γεγονότων, δεν ήταν καθόλου τυχαία. Γράφει λοιπόν σε σημείο της επιστολής ο Φέντον:

''...και εάν υποθέσουμε ότι μετά τον χαμόν του σπηλαίου οι Τούρκοι φερθούν ευνοϊκότερα προς αυτόν και του εμπιστευθούν ως και στράτευμα, έχει πάντοτε να φοβάται πολύ, χωρίς πιθανότητα επιτυχίας, ότι άπαντες οι Έλληνες θα είναι εναντίον του και αδύνατον φρούριο εις τα οπίσθιά του...''

2>Τι μας λέει λοιπόν με λίγα λόγια ο Φέντον εδώ;

ως αν ο Ανδρούτσος μείνει χωρίς καταφύγιο, δε θα έχει άλλη επιλογή από το να προστρέξει στους Τούρκους με δεδομένο το συνεχή κυνήγι από πλευράς κυβέρνησης εναντίον του. Σχεδιάζουν δηλαδή, εκείνο για το οποίο έπειτα τον κατηγόρησαν. Τον σπρώχνουν οι ίδιοι συνειδητά στους Τούρκους.

Η φράση δε: “οι Έλληνες θα είναι εναντίον του και αδύνατο φρούριο εις τα οπίσθιά του” αποτελεί συνάμα και ομολογία του σεβασμού και της αγάπης του κόσμου στο πρόσωπο του Ανδρούτσου, μέχρι εκείνη την στιγμή.

Γνωρίζουν το λαϊκό έρεισμα και την αγάπη του λαού, γνωρίζουν πως αυτά είναι ουσιαστικά το φρούριό του και ακριβώς αυτό το φρούριο επιθυμούν να γκρεμίσουν, κόβοντας όλες τις γέφυρες, γινόμενοι όλο και πιο εχθρικοί εναντίον του, αφαιρώντας του από τις αρχές του 1824 κιόλας, κάθε βοήθεια σε μισθούς, τροφοδοσία και πυρομαχικά, αγνοώντας τον επιδεικτικά ως στρατηγό σα να μην υπάρχει, αλλά παράλληλα κυνηγώντας τον ανήλεα -έχει σωθεί μέχρι τότε από τουλάχιστον τρεις απόπειρες δολοφονίας εναντίον του- μην αφήνοντάς τον σε χλωρό κλαρί, χωρίς καν αναπνοή και τόπο να σταθεί, σπρώχνοντας τον με αυτόν τον τρόπο να καταφύγει στους Τούρκους, ώστε να γίνει αμνός προς σφαγή στα χέρια τους.

[caption id="attachment_1376" align="aligncenter" width="500"] Οδυσσέας Ανδρούτσος[/caption]

'Οπερ και εγένετο με την διαφορά πως όταν ο Ανδρούτσος πήγε τελικά με τους Τούρκους, δε σήκωσε ποτέ ντουφέκι εναντίον Ελλήνων και στις αρχές Απρίλη του 1825 στις Λιβανάτες, ενώ θα μπορούσε να χτυπήσει τα στρατεύματα του Γκούρα μαζί με τους Τούρκους, εκείνος προτίμησε να αποσπαστεί από τους Οθωμανούς και να παραδοθεί στον Γκούρα, παρά να χύσει ελληνικό αίμα.

Υπάρχουν ακόμη βάσιμες υποψίες πως η προσωρινή και αναγκαστική φιλία του με τους Τούρκους, δεν ήταν παρά μια λυκοφιλία, ώστε να κατορθώσει να μπει με τους άντρες του στην Χαλκίδα και να αλώσει τον Ομέρ Πασά από μέσα. Το σχέδιο αυτό, εάν πραγματικά υπήρχε στο μυαλό του Ανδρούτσου, διέβλεψε μάλλον ο ευφυής Ομέρ και δεν επέτρεψε ποτέ στον Οδυσσέα με το σύνολο των αντρών του να εισέλθει στον Εύριπο.

Αυτά είναι λοιπόν τα διαβολικά σχέδια εξόντωσης σημαντικών και υπερπολύτιμων ανθρώπων, που μπορεί να μην ήταν άγιοι, θα μπορούσαν όμως να προσφέρουν πολλά ακόμη στην ελληνική επανάσταση με τον κατάλληλο χειρισμό.

Η επιστολή και πολύ περισσότερο η παραπάνω πρόταση του Φέντον, αποτελεί για μένα μοναδικό ντοκουμέντο υπέρ του πολύπαθου Οδυσσέα Ανδρούτσου και επίσης στοιχείο που ενοχοποιεί πλήρως την κυβέρνηση η οποία χρησιμοποιεί πράκτορες και ξοδεύει χρήματα όχι εναντίον των Τούρκων, αλλά εναντίον σημαντικών Ελλήνων οπλαρχηγών. 2000 τάλαρα ζητάει εδώ ο Φέντον ώστε να φέρει σε πέρας την αποστολή του...

3>H επιστολή του Φέντον στην κυβέρνηση

ς διαβάσουμε όμως την επιστολή:

m>“Πρότασις

m>Το πρώτιστον αντικείμενον δεν θα είναι το πρόσωπο του Οδυσσέως, αλλά η κυρίευσις του σπηλαίου του, επειδή όσο και να συμφέρη να πιασθή ο Οδυσεύς, το σπήλαιό του συμφέρη πολύ περισσότερον καθότι η δύναμις του χωριού αυτού δεν είναι παντελώς φοβερά. Το πιάσιμόν του δε εάν και είναι τόσο πολύτιμον, είναι όμως πολύ δυσκολώτερον να κατορθωθή και όταν με την κυρίευση του σπηλαίου του χάσει τα μέσα του …. δεν του μένη πλέον καταφύγιον. και εάν υποθέσουμε ότι μετά τον χαμόν του σπηλαίου οι Τούρκοι φερθούν ευνοϊκότερα προς αυτόν και του εμπιστευθούν ως και στράτευμα, έχει πάντοτε να φοβάται πολύ, χωρίς πιθανότητα επιτυχίας, ότι άπαντες οι Έλληνες θα είναι εναντίον του και αδύνατον φρούριο εις τα οπίσθιά του. τότε δε πώς ημπορή να κυριευθή το σπήλαιο. να λάβω πενήντα στρατιώτας της διοίκησις από τα Σάλωνα όταν χρειασθή και να πιάσω το χωρίον Βελίτζα, όπου ευρίσκονται 30 έως 40 χωριάται οπλισμένοι. και όταν έχωμεν την Βελίτζα, ημπορούμεν με τους στρατιώτας να την διευθετήσωμεν κατά πάσης δυνάμεως, την οποίαν ημπορή κατ’ αυτής να στείλη ο Οδυσεύς. (επειδή και άλλοτε ο Οδυσεύς την εβάσταξε με 20 μόνους στρατιώτας.) και ούτω κόπτεται η είσοδος εις το σπήλαιο επειδή ολούθεν εις αυτήν πέρασμα δεν ευρίσκεται.

2 style="text-align: center;">"όταν με την κυρίευση του σπηλαίου του

m>χάσει τα μέσα του ….

m>δεν του μένη πλέον καταφύγιον"

aption id="attachment_1374" align="aligncenter" width="603"] Η επιστολή του Φέντον[/caption]

Ο αριθμός των εν τω σπηλαίω είναι (και θα μείνει και μετά την αναχώρησιν του Τρελώνη διά την Αγγλίαν μέσω Πρεβαίζης) συναγμένοι έως 15 (δεκαπέντε) εκ των οποίων τέσσερις χριστιανοί και δύο Τούρκοι είναι στρατιώται. Τους τέσσερους χριστιανούς και τρεις άλλους ημπορούμε να ………. και πρέπει να τους υποχρεώσουμε με τα συμφέροντα της διοίκησις με κάθε θυσία. οι λοιποί δεν είναι οπλισμένοι και επομένως δεν έχωμεν να φοβηθώμε από αυτούς. ενίοτε ευρίσκονται 10 και περισσότεροι μαστόροι οι οποίοι εργάζονται εις την οχύρωσιν της σπηλιάς. αλλά αυτοί δεν μένουν εκεί την νύκτα. διά να υφαρπαγή το σπήλαιο, θα χρειαστώ βέβαια χρήματα. Έως 2000 τάλαρα των οποίων όμως βαστάμεν κατάστιχον.

m>Δεν έχω άλλο τι να προσθέσω παρά ότι βέβαιος είμαι περί της επιτυχίας θα κυριεύσω το σπήλαιο διά την Διοίκησιν και θα χάσω την ζωή μου γι’ αυτό το εγχείρημα.

m>12/24 Φεβρουαρίου 1825 ένα Ναυπλίω J . B. Φέντον”

Στην επιστολή βλέπουμε ακόμη, πως ο Ανδρούτσος βρίσκεται πάντα κάτω από το άγρυπνο βλέμμα πρακτόρων και κατασκόπων -από άλλες πηγές γνωρίζουμε πως υπάρχουν κατάσκοποι της κυβέρνησης ακόμη και μέσα στο στράτευμά του- τον παρακολουθούν άγρυπνα ανά πάσα στιγμή, γνωρίζουν τα πάντα γι’ αυτόν, πού βρίσκεται, με ποιον μιλά, γνωρίζουν ακόμη πόσοι βρίσκονται στο σπήλαιο, τι θρήσκευμα έχουν, πόσοι από αυτούς είναι ικανοί να πολεμήσουν και ποιοι όχι.

Αναλογίζομαι πόσο θετικό θα ήταν για την ελληνική επανάσταση, εάν όλο αυτό το δίκτυο στενής παρακολούθησης του Ανδρούτσου, χρησιμοποιούνταν εναντίον των Τούρκων και όχι εναντίον σημαντικών Ελλήνων οπλαρχηγών.

3>Ας δούμε όμως, τι λέει ο ίδιος ο Τρελώνυ στα απομνημονεύματά του, για την αφέλειά του να εμπιστευτεί τον Φέντον...

em>Έχουν καταστρωθεί συνωμοσίες και βρέθηκαν μαριονέτες να τις εκτελέσουν, μέσα σε λιγότερες από τέσσερις μέρες. Πολύ περισσότερο με άφησε έκπληκτο και ταπεινωμένο το ότι διαπίστωσα εκ των υστέρων πως είχα εξαπατηθεί σαν ηλίθιος. Όταν εξέτασα τα έγγραφα του Φέντον και διάφορα άλλα τεκμήρια, ανακάλυψα πως με είχε πιάσει κορόιδο από τη πρώτη στιγμή. Ένας αόμματος ήμουν που τον οδηγούσε ένα κοπρόσκυλο, τίποτε παραπάνω. Μου τον είχαν φορτώσει στο Μεσολόγγι για νάρθει να κατασκοπεύει τον Οδυσσέα. Και το έκανε επί έναν ολόκληρο χρόνο. Η ευπιστία μου, τ’ ότι εμπιστεύτηκα τον Φέντον μετά από μια τόσο σύντομη γνωριμία μαζί του και χωρίς να τον ξέρω καθόλου από πριν, ήταν ασυγχώρητη. Αλλά όπως λέει ο Ιάγος για τον Οθέλλο...

m>Όλο για τίμιους περνά/κείνους που φαίνονται μονάχα νάναι τέτοιοι

m>Ήταν και πολλά μικροπράγματα που έπαιξαν ρόλο και με ξεγέλασαν.Φτάνοντας στην Ελλάδα ο Φέντον δεν κουβαλούσε μαζί του παρά μονάχα τα όπλα του και το γυλιό του. Μέσα σ’ αυτόν είχε βρει χώρο για τα έργα τυ Σαίξπηρ και του Βύρωνα και συχνά διάβαζε και τα τσιτάριζε. Αργότερα έμαθα πως ο Ουγγαρέζος, από κάτι κουβέντες με τους στρατιώτες που τον είχαν συνοδεύσει στο Άργος, είχε υποψίες για την εντιμότητα του Φέντον. Αν είχε δράσει πιο ψύχραιμα ο Φέντον ίσως και να πετύχαινε το σκοπό του, γιατί στο δάσος ολόγυρα ήταν κρυμμένοι στρατιώτες της κυβέρνησης, έτοιμοι να δράσουν μόλις δινόταν το σύνθημα. Την ίδια ακριβώς μέρα που έγινε το συμβάν, παγίδεψαν και τον Οδυσσέα και τον αιχμαλώτισαν, σε κάποια απόσταση από το άντρο. Τον οδήγησαν στην Ακρόπολη της Αθήνας, τον φυλάκισαν εκεί σ’ έναν πύργο και το έκαναν τα πιο φρικτά βασανιστήρια για να ομολογήσει πού είχε κρυμμένους τους θησαυρούς του. Στο τέλος του σακάτεψαν τους τένοντες και τον πέταξαν από τον πύργο όπου τον κρατούσαν αιχμάλωτο. Ο Γκούρας σκοτώθηκε αργότερα από τούρκικο βλήμα μέσα στη νύχτα, καθώς επιθεωρούσε την άμυνα της Ακρόπολης....''

Αυτά, για να πάρουμε μια μικρή ιδέα για τα γεγονότα μιας ένδοξης αλλά και σκοτεινής εποχής.

*Ο Γιώργος Πύργαρης είναι συγγραφέας, ιστορικός, ερευνητής. Επικοινωνήστε μαζί του στο https://www.facebook.com/profile.php?id=1072712774